APRIL 2025 I ERFGOEDHASPENGOUW.BE 11 Schoolerfgoed is erg divers en bestaat zowel uit onroerend, roerend als immaterieel erfgoed. Het onroerend erfgoed omvat het schoolgebouw, maar bijvoorbeeld ook de speelplaats of de stallingen van een landbouwschool… Het roerend erfgoed is samengesteld uit heel uiteenlopende collecties objecten, gaande van wandplaten over opgezette dieren tot zelfs turntoestellen. Ook het archief en de bibliotheek behoren tot het roerend erfgoed. Het archivalisch materiaal van scholen is erg divers. Het gaat bijvoorbeeld om leerlingendossiers en vergaderverslagen, maar evengoed om menu’s van het schoolrestaurant of foto’s van schoolreizen. Het bibliothecair erfgoed bestaat uit de bewaarde boeken en tijdschriften, inclusief eigen publicaties van de school. Het immaterieel erfgoed ten slotte wordt gevormd door gebruiken en tradities op school die van generatie op generatie worden doorgegeven, zoals Chrysostomos. Doordat bijna iedereen ooit naar school is gegaan, is schoolerfgoed erg herkenbaar en leent het zich uitstekend voor publieksgerichte projecten. Voor onderzoekers is het een cruciale bron om de evolutie van ons onderwijs te begrijpen. Het eigen erfgoed is ook belangrijk voor scholen zelf. Het bepaalt mee hun identiteit en heeft een groot pedagogisch potentieel. Het kan ingezet worden om in de klas heel diverse thema’s aan te snijden. Om het schoolerfgoed te gebruiken, is er natuurlijk aandacht nodig voor erfgoedzorg, zodat scholen weten wat waar bewaard is en zodat het erfgoed in goede staat blijft. Dat is helaas niet evident. Erfgoedzorg is geen kerntaak voor scholen. Door een gebrek aan mensen en middelen is het vaak moeilijk om op school een structureel erfgoedbeheer uit te bouwen. Ook de expertise daarvoor ontbreekt meestal. Gelukkig kunnen erfgoedorganisaties zoals de erfgoedcellen, KADOC, Liberas, Cultureel Erfgoed Annuntiaten Heverlee… ondersteuning bieden. Een belangrijke uitdaging is de waardering van schoolerfgoed. Scholen worstelen vaak met de vraag wat ze moeten bewaren en wat weg mag. Niet zelden gaan die vragen over collecties wandplaten, die in Schoolerfgoed beheren en waarderen De wandplatencollectie van Zoe was Alleke ALKEN JORIS COLLA – KADOC-KU LEUVEN veel scholen aanwezig zijn en heel wat ruimte innemen. Hoewel een omvattend waarderingskader voor schoolerfgoed ontbreekt, werden er op het vlak van wandplaten recent een aantal lokale en regionale initiatieven genomen, onder meer in de Antwerpse Zuidrand en Leuven. Waardering van wandplaten is niet enkel relevant voor scholen, maar ook voor erfgoedorganisaties die dat type erfgoed bewaren. Zo zijn er heel wat heemkundige kringen en lokale musea die collecties overnamen van scholen. Dat is onder meer het geval voor Heemkundig en Ambachtelijk Museum Zoe was Alleke in Alken. Tijdens de inventarisatie van de collecties door Erfgoed Haspengouw en het Centrum Agrarische Geschiedenis bleek het museum te beschikken over een honderdtal wandplaten. Het gaat onder meer om 38 religieuze platen van dezelfde reeks en om 59 van de 66 platen uit de reeks Vaderlandsche geschiedenis, ontworpen door Edmond Van Offel (1871-1959) en uitgegeven door de leermiddelenhandel van August Bossaerts in Antwerpen. Verder zijn ook enkele platen uit de reeks Tijdvakken van uitgever W.A. Lommers aanwezig. Zijn de in het museum aanwezige schoolplaten – die breed verspreid werden en geen unieke band met Alken hebben – elders al bewaard? Zijn ze in goede staat? Kunnen ze een rol spelen in de publiekswerking van het museum? Dat zijn enkele van de vragen die de komende tijd beantwoord moeten worden om te bepalen welke platen permanent bewaard zullen blijven in de collectie van Zoe was Alleke, en welke in aanmerking komen voor herbestemming. Voor meer informatie over schoolerfgoed: www.slimerfgoed.be. In Vlaanderen wordt een schat aan schoolerfgoed bewaard. Een goed beheer van dat veelzijdige erfgoed verzekeren is niet altijd evident. Vaak rijst de vraag wat bewaard moet worden en wat niet. Dat geldt ook voor de wandplatencollectie van Zoe was Alleke. Een ander wapenfeit was de brochure over het Van Peteghem-orgel. De voorstelling werd een muzikaal feest met twee concerten van toporganist Luc Ponet, een trompettist en een soliste. De Kring gaf toen een postzegel uit met daarop het orgel. Ook van de zeer actieve pastoor Creten werd een studie gemaakt, de vereniging liet zelfs zijn graf restaureren met de financiële steun van een sponsor. Om al dat werk uit te voeren kan de vereniging rekenen op de medewerking van 19 leden. Valère Grauwels verzorgt meestal de lay-out. Ook de jongste leden Mario en Karin laten zich niet onbetuigd en schrijven teksten voor het infoblad. Maar zoals Ludo zegt: ‘Er is er maar een die altijd werkt en dat is de voorzitter’. Die voorzitter heeft samen met zijn leden nog enkele mooie toekomstplannen. Zo werken ze aan het project ‘Stolpersteine’ om struikelstenen in het straatbeeld te plaatsen ter herdenking van slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Verder heeft de voorzitter nog een laatste wens: een eigen lokaal voor Heemkunde Nieuwerkerken, zodat ze onbezorgd hun archief kunnen uitbouwen. Misschien kan het leegstaande schoolhuis hiertoe dienen? Eddy Cox en Ludo Raskin
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=